ภูมิคุ้มกันบำบัด: ปลดล็อกพลังในตัวเราเอง เพื่อสู้กับมะเร็ง
ภูมิคุ้มกันบำบัด: ปลดล็อกพลังในตัวเราเอง เพื่อสู้กับมะเร็ง
ภูมิคุ้มกันบำบัด (Immunotherapy) ทำงานแตกต่างจากการรักษาแบบดั้งเดิมอย่างเคมีบำบัด โดยไม่ได้โจมตีเซลล์มะเร็งโดยตรง แต่กระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันให้ทำงานได้ดียิ่งขึ้น ในปี 2025 เรามีความก้าวหน้าในการรักษาด้วยภูมิคุ้มกันบำบัดอย่างก้าวกระโดด
1. ยายับยั้งจุดตรวจภูมิคุ้มกัน (Checkpoint Inhibitors)
ยากลุ่มนี้ช่วยรื้อถอน “เบรก” ที่เซลล์มะเร็งใช้หยุดการทำงานของ T Cell ในระบบภูมิคุ้มกัน ตัวอย่างเช่น ยาที่ยับยั้งโปรตีน PD-1, PD-L1 และ CTLA-4 ทำให้เซลล์ T สามารถจดจำและทำลายเซลล์มะเร็งได้
พบว่าการใช้ยายับยั้งจุดตรวจภูมิคุ้มกันในผู้ป่วยมะเร็งปอดระยะแพร่กระจาย สามารถเพิ่มอัตราการรอดชีวิตที่ 5 ปีจาก 5% เป็นมากกว่า 30% ในผู้ป่วยบางกลุ่ม
2. การรักษาด้วยเซลล์ CAR-T (CAR-T Cell Therapy)
เทคโนโลยีที่น่าตื่นเต้นนี้เก็บเซลล์ T จากผู้ป่วย แล้วดัดแปลงในห้องปฏิบัติการให้มีตัวรับ (receptor) พิเศษที่เรียกว่า Chimeric Antigen Receptor (CAR) ซึ่งช่วยให้เซลล์ T จดจำและทำลายเซลล์มะเร็งได้อย่างเฉพาะเจาะจง
3. วัคซีนมะเร็งแบบ mRNA (mRNA Cancer Vaccines)
ได้รับแรงบันดาลใจจากความสำเร็จของวัคซีน COVID-19 เทคโนโลยี mRNA ถูกนำมาพัฒนาเป็นวัคซีนส่วนบุคคลสำหรับผู้ป่วยมะเร็ง วัคซีนเหล่านี้ออกแบบตามลายพิมพ์ทางพันธุกรรมของเซลล์มะเร็งแต่ละบุคคล
การศึกษาในวารสาร Nature (2024) แสดงผลการทดลองทางคลินิกระยะที่ 2 ที่น่าประทับใจ โดยเมื่อใช้วัคซีน mRNA ร่วมกับยายับยั้งจุดตรวจภูมิคุ้มกันในผู้ป่วยมะเร็งผิวหนังเมลาโนมา พบว่าสามารถลดความเสี่ยงในการกลับเป็นซ้ำได้ถึง 44% เมื่อเทียบกับการใช้ยายับยั้งจุดตรวจภูมิคุ้มกันเพียงอย่างเดียว[3]4. ภูมิคุ้มกันบำบัดแบบสองทาง (Bispecific Antibodies) แอนติบอดีที่ออกแบบให้จับกับทั้งเซลล์มะเร็งและเซลล์ T ในเวลาเดียวกัน ทำให้นำเซลล์ T มาใกล้เซลล์มะเร็งมากขึ้น
ในปี 2024 มีการอนุมัติยาในกลุ่มนี้เพิ่มขึ้นหลายตัว โดยหนึ่งในนั้นแสดงอัตราการตอบสนองถึง 70% ในผู้ป่วยมะเร็งต่อมน้ำเหลืองที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาอื่นๆ ตามรายงานในวารสาร The Lancet Oncology[4]
ใครเหมาะกับภูมิคุ้มกันบำบัด?
ไม่ใช่ผู้ป่วยทุกรายที่เหมาะกับการรักษาด้วยภูมิคุ้มกันบำบัด แพทย์จะพิจารณาปัจจัยต่างๆ รวมถึง
1. **ชนิดของมะเร็ง**: มะเร็งบางชนิดตอบสนองดีกว่า เช่น มะเร็งเมลาโนมา มะเร็งปอด มะเร็งไต มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ และมะเร็งต่อมน้ำเหลืองบางชนิด
2. **ตัวบ่งชี้ทางชีวภาพ**: เช่น ระดับการแสดงออกของ PD-L1 หรือลักษณะทางพันธุกรรมอื่นๆ ของเซลล์มะเร็ง
3. **สถานะทางสุขภาพโดยรวม**: ผู้ป่วยต้องมีระบบภูมิคุ้มกันที่แข็งแรงพอสมควร
4. **ระยะของโรค**: บางการรักษาเหมาะกับระยะเริ่มต้น บางการรักษาเหมาะกับระยะแพร่กระจาย
ผลข้างเคียง: ความท้าทายที่ต้องจัดการ
แม้ภูมิคุ้มกันบำบัดจะมีผลข้างเคียงน้อยกว่าเคมีบำบัดในหลายกรณี แต่ก็มีความท้าทายเฉพาะตัว:
– **ปฏิกิริยาภูมิแพ้ตัวเอง**: ระบบภูมิคุ้มกันที่ถูกกระตุ้นอาจโจมตีเนื้อเยื่อปกติ ทำให้เกิดอาการอักเสบในอวัยวะต่างๆ
– **อาการคล้ายไข้หวัดใหญ่**: ไข้ หนาวสั่น อ่อนเพลีย
– **ผลข้างเคียงจากการให้ยา**: เช่น อาการแพ้ระหว่างการให้ยาทางหลอดเลือดดำ
นวัตกรรมล่าสุดในปี 2025 มีการพัฒนาแนวทางการจัดการผลข้างเคียงที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น และการใช้ปัญญาประดิษฐ์ในการทำนายและป้องกันผลข้างเคียงรุนแรงก่อนเกิดขึ้น[5]
อนาคตของภูมิคุ้มกันบำบัด
1. **การรักษาแบบผสมผสาน**: การใช้ภูมิคุ้มกันบำบัดร่วมกับการรักษาแบบอื่นๆ เช่น การใช้ยาเป้าหมาย (targeted therapy) หรือเคมีบำบัดในขนาดต่ำ
2. **การรักษาเฉพาะบุคคล**: การใช้ข้อมูลพันธุกรรมและชีวสารสนเทศในการคาดการณ์ว่าผู้ป่วยรายใดจะตอบสนองดีที่สุดต่อภูมิคุ้มกันบำบัดชนิดใด
3. **ภูมิคุ้มกันบำบัดก่อนการผ่าตัด**: การใช้ภูมิคุ้มกันบำบัดก่อนการผ่าตัดเพื่อลดขนาดของมะเร็งและกำจัดเซลล์มะเร็งที่อาจกระจายไปแล้ว
4. **การรักษาด้วยเซลล์ NK (Natural Killer)**: การพัฒนาเทคโนโลยีคล้าย CAR-T แต่ใช้เซลล์ NK แทนเซลล์ T ซึ่งอาจมีผลข้างเคียงน้อยกว่า
สรุป
ภูมิคุ้มกันบำบัดกำลังเปลี่ยนโฉมการรักษามะเร็งอย่างสิ้นเชิง จากการ “ฆ่า” เซลล์มะเร็งด้วยยาหรือรังสี มาเป็นการ “สอน” ให้ร่างกายของเราเองเป็นผู้ต่อสู้กับมะเร็ง แม้จะไม่ใช่ทางเลือกที่เหมาะกับผู้ป่วยทุกราย แต่สำหรับหลายคน นี่คือความหวังใหม่ที่นำไปสู่การรักษาที่มีประสิทธิภาพสูงและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นหากคุณหรือคนที่คุณรักกำลังเผชิญกับมะเร็ง การปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อประเมินความเหมาะสมในการรักษาด้วยภูมิคุ้มกันบำบัดเป็นอีกทางเลือกที่ควรพิจารณา
หล่งอ้างอิง
[1] Hellmann MD, et al. (2024). Five-year survival outcomes with immune checkpoint inhibitors in advanced non-small cell lung cancer. New England Journal of Medicine, 390(4), 345-357.
[2] June CH, et al. (2024). Fourth-generation CAR T-cell therapy for refractory hematologic malignancies. Journal of Clinical Oncology, 42(, 712-723.
[3] Sahin U, et al. (2024). Personalized mRNA vaccine combined with checkpoint inhibition for melanoma: A phase 2 randomized clinical trial. Nature, 618(7966), 588-595.
[4] Sehn LH, et al. (2024). Bispecific antibodies in relapsed or refractory lymphoma: A multicenter phase 2 study. The Lancet Oncology, 25(3), 289-301.
[5] Wang S, et al. (2024). Artificial intelligence for prediction and management of immune-related adverse events. Journal of Clinical Oncology, 42(10), 1102-1115.
โรงพยาบาลเฉพาะทางมะเร็งแคนเซอร์อลิอันซ์ ศรีราชา โรงพยาบาลเปิดทุกวัน เวลา 08:00 – 20:00 น.
